Marcin Lisak OP
Religia a migracja: determinanty religijności polskich imigrantów w Irlandii
Sukcesy:
Grant 2017/25/B/HS1/02985 Narodowego Centrum Nauki
Od przystąpienia Polski do UE w 2004 roku jednym z najpopularniejszych celów migracji Polaków stała się Irlandia. W 2006 roku sam zostałem emigrantem i wyjechałem na Zieloną Wyspę, aby pracować jako dominikanin. Wkrótce napisałem i obroniłem w Polsce doktorat i wówczas także jako socjolog zacząłem przyglądać się zmianom społecznym, których byłem świadkiem a zarazem uczestnikiem. W badaniach nad współczesną emigracją zarobkowo-statusową Polaków zobaczyłem pewną lukę, a mianowicie kwestię religii. Po powrocie do Polski w 2017 roku zdobyłem grant z Narodowego Centrum Nauki, w ramach programu OPUS, i jako pracownik Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego przystąpiłem do realizacji badań nad religijnością polskich imigrantów w Irlandii.
Celem tych badań, które podjąłem wraz z małym zespołem w latach 2018-2020, było ustalenie, w jaki sposób oddziałują na siebie religia i migracja zagraniczna. W literaturze przedmiotu dwa podstawowe scenariusze opisują tę relację jako: osłabienie religijne (teza sekularyzacyjna) bądź przeciwnie, umocnienie religijności (teza teologizująca). Inni autorzy podważają jednak wartość tak uproszczonego, dychotomicznego podejścia. Mając podobne wątpliwości, opowiadałem się za trzecim modelem, nazywanym indywidualizującym. Moim zadaniem było zatem sprawdzenie, jakie przemiany w religijności zachodzą w specyficznej sytuacji: pomiędzy dwoma katolickimi (ponad 80%) społecznościami.
Badania wykazały, że poziom religijności polskich imigrantów mieszkających w Irlandii słabnie. Jedna trzecia imigrantów oceniła siebie jako osoby religijne, jednak tyle samo uznało się za niereligijnych. Przed emigracją 51% uważało się za osoby religijne, a 25% za niereligijne. W praktykach publicznych (m.in. msza św.) regularnie (co najmniej kilka razy w miesiącu) uczestniczyło 41%. W trakcie pobytu w Irlandii wskaźnik ten zmalał o połowę. Modlitwę lub osobistą medytację przed wyjazdem z Polski regularnie (co najmniej kilka razy w tygodniu) praktykowało 40% badanych. Na emigracji nastąpił spadek do 30%.
Wyższy poziom religijności zachowują imigranci związani z polskojęzycznym duszpasterstwem. Preferowany przez nich polski model katolicyzmu sprawia jednak, iż separują się zarówno od religijnych, jak i areligijnych mieszkańców Irlandii. Wskazuje to na współwystępowanie integracyjnej i dezintegracyjnej funkcji religii. Jednocześnie słabnąca religijność migrantów potwierdza tezę o „przynależności bez wiary”. Religia staje się bardziej elementem tożsamości etnicznej i przynależności kulturowej niż sprawą duchową. Zmiany zachodzą jednak bardzo indywidualnie. Stąd w wielu przypadkach możemy mówić o niepraktykujących, którzy odrzucają instytucjonalną formę i „wierzą, ale nie przynależą” do instytucji.
Nazywam się Marcin Lisak OP. Ukończyłem religioznawstwo w Irish School of Ecumenics, Trinity College University of Dublin. Doktoryzowałem się z socjologii na UKSW w Warszawie. Posiadam licencjat kościelny z teologii dogmatycznej. Wykładałem m.in. na Papieskim Uniwersytecie Św. Tomasza z Akwinu (Angelicum) w Rzymie, Graduate Theological Union w Berkeley w Kalifornii, Instytucie Nauk Religijnych Św. Tomasza z Akwinu w Kijowie i Uniwersytecie Rzeszowskim. Jestem pracownikiem naukowym oraz kierownikiem wydawnictwa naukowego Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego w Warszawie. Zajmuję się socjologią religii, socjologią migracji, katolicką nauką społeczną i religioznawstwem. Jestem członkiem Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, Polskiego Towarzystwa Religioznawczego, Sociological Association of Ireland, International Society for the Sociology of Religion. Mieszkam w Sandomierzu, gdzie prowadzę Winnicę Św. Jakuba.