Dominik Jarczewski OP
Powrót mądrości teoretycznej: Autorytet epistemiczny w świecie postprawdy
Sukcesy:
Grant NCN SONATA 17 2021/43/D/HS1/00977 realizowany w latach 2022-2025
Współczesne społeczeństwa od dawna przeżywają głęboki kryzys – wiedzy i informacji. Nigdy wcześniej nie było tak łatwego i powszechnego dostępu do informacji. Jednocześnie brak właściwego rozumienia w poszczególnych dziedzinach przez ogół społeczeństwa oraz brak uznania autorytetu ekspertów uniemożliwiają zwykłym ludziom zdobycie dobrze utwierdzonej wiedzy. Z jednej strony, ignoruje się uzasadniony autorytet poznawczy; z drugiej strony, autorytet taki jest bezzasadnie przypisywany niektórym ludziom i instytucjom, które na niego nie zasługują. W szczególności, odrzuca się lekkomyślnie autorytet naukowców na rzecz domorosłych szarlatanów
Na te i podobne tematy wypowiadają się publicyści, medioznawcy, socjologowie i psychologowie społeczni. Czy filozofia nie ma jednak czegoś ważnego do dodania? Od ponad 30 lat w krajach anglosaskich (i nie tylko!) rozwija się bardzo dynamicznie tzw. epistemologia cnót, która bada, jakie cechy charakteru oraz mechanizmy poznawcze pozwalają nam odnosić sukces w poszukiwaniu prawdy i zrozumienia. Badania te epistemologia społeczna poszerza o tematykę mechanizmów dzielenia się wiedzą i ufania naszym informatorom. Nie chodzi jednak o sam opis tych mechanizmów, ale o wiele ważniejsze pytania. Jakim normom podlegamy, gdy zdajemy się na opinię innych? Za co jesteśmy odpowiedzialni i jak najskuteczniej poszerzać nasze kompetencje poznawcze?
W 2022 roku zdobyłem grant Narodowego Centrum Nauki Sonata 17 na 3-letnie badania poświęcone autorytetom poznawczym. Proponuję w nich powrót do klasycznej koncepcji mądrości teoretycznej. Dzięki stażom badawczym na Uniwersytetach Northwestern i Fordham w USA oraz na Uniwersytecie w Glasgow, będę dociekał: jakiego rozumienia oczekujemy od mądrej osoby, jakie cnoty należy w niej formować oraz jakie zobowiązania zaciągamy jako społeczeństwo względem ekspertów. Owocem tej pracy będzie szereg artykułów w prestiżowych czasopismach zagranicznych.
W moim projekcie nie chodzi jednak o zaspokojenie osobistej ciekawości i rozważania czysto spekulatywne. Badanie autorytetu poznawczego jest niezwykle istotne w dobie nowych technologii, fake-newsów i nieprzepuszczalności na świadectwo, które niszczą zachodnie społeczeństwa. Ponadto, wnioski teoretyczne badań mogą być interesujące dla pedagogów i nauczycieli domagających się nowej strategii, która skupiałaby się na formowaniu dobrych podmiotów poznawczych, a nie posiadaczy informacji. Będę chciał się z nimi podzielić wynikami moich badań i wspólnie zaprojektować takie strategie edukacyjne.
Nazywam się Dominik Jarczewski. Urodziłem się w 1986 roku w Warszawie. W 2005 roku wstąpiłem do Zakonu. Doktoryzowałem się w 2019 roku w Paryżu pod opieką prof. Jocelyne’a Benoista. Obecnie jestem adiunktem w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od zawsze pasjonowały mnie zagadnienia związane z poznaniem, racjonalnością i wychowaniem dojrzałego i odpowiedzialnego człowieka. Cieszę się, że mogę nie tylko pracować badawczo nad tymi zagadnieniami, ale też dzielić się tą pasją z moimi studentami w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym oraz szkołach filozofii i teologii przy naszych klasztorach, gdzie wykładam m.in. epistemologię, filozofię współczesną i etykę cnót, a hobbistyczne – estetykę.